تخریب مقدسات شیعیان در عربستان؛ از انحصارگرایی وهابیت تا اقتدارگرایی حکومت

سرکوب شیعیان در عربستان یکی از اقداماتی است که همواره در دستور کار دولت و نهادهای امنیتی عربستان سعودی بوده است و حکومت نیز همواره سعی کرده تا با کنترل شدید رسانه‌ها از طریق سانسور و دستگیری فعالان مدنی از درز اخبار مربوط به این سرکوب‌ها به جهان بیرون جلوگیری می‌کنند. با این حال با رشد استفاده از شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های اینترنتی موجب به چالشی در برابر موفقیت سیاست سانسور دولت تبدیل شده است. در همین ارتباط روز گذشته «عادل السعید» یک فعال سعودی با اعلام شروع موج جدیدی از بازداشت‌های گسترده روحانیون شیعه در منطقه شیعه نشین العوامیه به دست مقامات آل سعود طی هفته‌های اخیر، همچنین نسبت به برنامه‌ریزی مقامات رژیم آل سعود برای تخریب مسجد امام حسین (ع) در این شهر افشاگری کرد.

السعید در خصوص دلایل تصمیم ریاض مبنی بر تخریب این مسجد گفت: از آنجا که شهید شیخ نمر باقر النمر امام جماعت و خطیب این مسجد بود، مسجد امام حسین به یک نماد تبدیل شده است و مقامات آل سعود به دنبال نابودی هر نمادی که با شهید النمر در ارتباط بوده و هستند. رژیم آل سعود شیخ نمر باقر النمر را در ژانویه ۲۰۱۶ بعد از ۳ سال بازداشت و شکنجه، اعدام کرد.

دهه‌ها تخریب اماکن مقدس شیعه در عربستان

فشار بر شیعیان و تخریب اماکن مقدس آنها در عربستان سیاستی بوده که سابقه تاریخی طولانی مدتی داشته و به دوران حتی یک سده اخیر نیز محدود نمی‌شود. قدرت گرفتن وهابیت پس از توافق تاریخی خاندان آل شیخ و خاندان آل سعود در سال 1744 تحولی بود که فشار علیه جامعه عربستان بویژه شیعیان را به شدت افزود. آل سعود برای گسترش قلمرو صاحب یک ایدئولوژی شدند. آیین «وهابیت» به موتور محرکه فتوحات آل سعود تبدیل شد. به این معنی که هر کسی که به سلک وهابیت درنمی آمد یا کشته می شد و یا از خانه و کاشانه اش آواره.

این رویکرد از زمان تأسیس کشور عربستان در سال 1933 با شدت بیشتر دنبال شد که با هدف بازسازی تاریخ کشور بر اساس روایت مذهبی و فرهنگی مورد تأیید حکومت صورت گرفت. از سال 1925 ، دولت عربستان سعودی حدود 98 درصد از اماکن مذهبی و تاریخی را نابود کرده است. دولت مساجد ، قبرها و عبادتگاههای زیادی را در شهرهای جده ، مدینه ، مکه ، الخبر ، عوامیه تخریب کرده است که دارای اهمیت مذهبی ، تاریخی و فرهنگی بوده‌اند. حکومت همچنین بازدید از قبور و زیارتگاههای شخصیتهای تاریخی اسلامی را ممنوع در جهت نبودی آنها تلاش کرد آنهم با توجیح دیدگاه وهابیت در شرک نامیدن زیارت قبور. این این عمل منجر به تخریب اماکن غیرمسلمان ، سکولار ، شیعه و حتی سنی شد. اقدامی که بسیاری از مسلمانان عربستان و سراسر جهان را خشمگین کرده است. تخریب ها به طور گسترده‌ای علیه مقدسات شیعان بیشتر بود.

در سال 1926 ، خانواده آل سعود قبرستان «مَعْلاة» در مکه و بخشهایی از قبرستان بقیع در مدینه را نیز تخریب کرد. قبرستان معلاه که قدمت آن مربوط به پیش از ظهور اسلام است و اين مكان را در قرون اخير به نام «مقبره بنى هاشم» نيز مى شناسند. قبور عبدالمطّلب پدربزرگ پیامبر معظم اسلام (صلى الله عليه وآله)، ابوطالب عمومی پیامبر، خديجه(عليها السلام) همسر پیامبر، و بسيارى از عالمان شيعه كه در مكه درگذشته يا به شهادت رسيده اند در اين قبرستان مدفونند. قبرستان البقیع در مدینه نیز قبور متبرک تعدادی از امامان شیعه و صحابه پیامبر (ص) را در خود جای داده است.

تخریب اماکن فرهنگی دارای اهمیت مذهبی در اواخر قرن بیستم نیز ادامه یافت. در سال 1989 ، مقامات سعودی از قبر پدر پیامبر نبش قبر کردند و خانه پیامبر را بولدوزر تخریب کردند. بر اساس پژوهشهای صورت گرفته در واشنگتن، از آغاز ساخت و سازها در نیمه‌های دهه نود میلادی در مکه و مدینه، بیش از 95 درصد از ساختمان‌هایی که هزاران سال عمر داشتند تخریب شده‌اند.

همچنین طرح گسترش مسجد الحرام در سال 2011 نیز با تخریب اماکن مذهبی ، تاریخی و فرهنگی بسیاری همراه شد که از جمله می توان به تخریب خانه حضرت خدیجه توسط مقامات سعودی اشاره کرد. در اکتبر 2014 ، وزارت اوقاف عربستان از شناسایی 95 خانه و 126 مسجد تخریب شده قبل از پایان کار بازسازی مسجد الحرام خبر داد اما در گزارش ژانویه 2015 وزارت دارایی این ارقام مورد تجدید نظر قرار گرفت و اعلام شد که بالغ بر 10 هزار خانه تخریب شده‌اند.

مقامات سعودی به طور مداوم مساجد و اماکن مقدس شیعه را در سراسر کشور، به عنوان بخشی از سیاست سرکوب و شکنجه سیستماتیک شیعیان، ویران می‌کنند از جمله در سال 2014 که  خانه امام اول شیعیان تخریب شد. در سال 1391 نیز جنجال بزرگی به دلیل تخریب مسجد امام علی العریضی از نوادگان امام علی (ع) در مدینه به راه افتاد.

تخریب مساحد و حسینیه‌ها شیعیان عربستان را که عمدتاً در مناطق شرقی این کشور هستند مجبور به برگزاری اجتماعات مذهبی در خانه‌ها و محافل خصوصی می کند که دولت اغلب آنها را بازداشت و زندانی می کند.

سیستم سرکوبگری که خاندان آل سعود برای حفظ قدرت خود در عربستان ایجاد کرده است با فعالان مذهبی و فرهنگی شیعه که از تبعیض سیستماتیک و نابرابری آشکار علیه شیعیان انتقاد می‌کنند، به شدت برخورد می‌کند. شهید شیخ باقر النمر کسی بود که علی رغم تهدیدات دولت، همواره در مقابل سیاست‌های تبعیض آمیز علیه شیعیان و سرکوب گسترده مخالفان به روشنگری می‌پرداخت و این امر وحشت سعودی‌ها را موجب شده بود.

اکنون نیز که سالها از شهادت این عالم برجسته شیعه می‌گذرد تخریب مسجد امام حسین در قطیف نشان می‌دهد خاندان سعودی، که از فوران خشم عمومی نسبت به اقدامات جنایت‌آمیز در یمن و حرکت در مسیر عادی‌سازی روابط با صهیونیست‌های جنایتکار واهمه دارند، میراث سیاسی شیخ نمر را همچنان تهدیدی بزرگ می‌پندارند.